Zduństwo

Zduństwo – rzemiosło zajmujące się budową i naprawą pieców.

Zduni budują i naprawiają różne rodzaje pieców: pokojowe, kuchenne, chlebowe, pieco-kominki, a po 1990 roku także kominki. W średniowieczu zduństwo nie było odrębnym zawodem, a przygotowywaniem kafli i stawianiem pieców zajmowali się garncarze. Z biegiem lat piece stawały się standardowym wyposażeniem domostw, stąd garncarze (zdunowie) byli coraz liczniejsi i zakładali własne cechy. Nauka zawodu rozpoczynała się bardzo wcześnie, a żeby zostać mistrzem trzeba było udać się na dwa lata „w świat”, by znaleźć innego zduna i od niego douczyć się fachu.

W technice budowania pieców prawdziwą rewolucją było zastosowanie do ogrzewania węgla (XVIII/XIX wiek), ze względu na konieczność budowy kanałów wewnątrz pieca oraz rusztu w palenisku. W XVIII wieku pojawiły się manufaktury, później też fabryki, a produkcja rzemieślnicza przestała był opłacalna. Głównym zadaniem rzemieślnika stało się zlepianie gotowych kafli, tak aby powstał piec zgodny z zamówieniem. W ten sposób w połowie XIX wieku nastąpiło rozdzielenie zawodów – garncarz produkował kafle, a zdun je tylko składał. Dziś ta różnica jest wyraźnie odczuwalna.

Po II wojnie światowej, w Polsce głównym źródłem ciepła w mieszkaniach nadal były piece. Zmieniło się to pod koniec lat 50., kiedy zaczęło przeważać ogrzewanie centralne, a zduństwo stało się zanikającym zawodem. Na przełomie wieków XX/XXI nastąpiło niewielkie ożywienie w tej branży, ponieważ wzrosło zainteresowanie tradycyjnymi metodami ogrzewania. Zdunowie zajęli się też budową kominków, jednak specjalistów nadal jest niewielu.