Garncarstwo

Garncarstwo – rzemiosło zajmujące się rękodzielniczym wyrobem ceramicznych naczyń i przedmiotów codziennego użytku.

Garncarstwo polega na formowaniu, a następnie wypalaniu z gliny naczyń codziennego użytku. Materiałem garncarskim jest glina, a warsztat garncarza składa się przede wszystkim z ławy, koła garncarskiego, pieca oraz miejsca do suszenia uformowanych i wypalonych przedmiotów. Proces wytwarzania naczyń ceramicznych zaczyna się od ręcznego formowania przedmiotu przez garncarza, który posługuje się przy tym kołem obrotowym napędzanym nogami. Następnie rzemieślnik utwardza glinę, wypalając naczynie w piecu i odstawia je do suszenia. Na koniec ozdabia swój wyrób, wykorzystując przy tym przeróżne formy, kształty, kolory i zdobienia.

Garncarstwo jest jednym z najstarszych rzemiosł rękodzielniczych i było znane we wszystkich kulturach już od neolitu. Przyjmuje się, że jego początki sięgają 7 tysięcy lat p.n.e., kiedy w Mezopotamii zaczęły powstawać pierwsze naczynia ceramiczne (słowo „ceramika” pochodzi od greckiego „keramos”, czyli glina). Z kolei na ziemiach polskich naczynia gliniane pojawiły się ok. 5400 lat p.n.e. Przybycie ludności celtyckiej na tereny obecnej Polski w ok. 300 roku p.n.e. wzbogaciło rzemiosło o technikę toczenia naczyń na kole garncarskim, obsługiwanym wówczas przez dwie osoby (jedna wprawiała je w ruch, a druga formowała naczynie). Po odejściu Celtów z ziem polskich koło garncarskie zostało zapomniane i naczynia znowu wytwarzano tylko ręcznie (ponownie umiejętność toczenia pojawiła się pod koniec II wieku). Z kolei plemiona słowiańskie zaczęły wykorzystywać wolnoobrotowe koło garncarskie w VII wieku.

Początkowo garncarstwem zajmowały się tylko kobiety, tworząc naczynia na użytek domowy. W średniowieczu garncarze, oprócz wyrobu naczyń ceramicznych, zajmowali się również wypalaniem kafli i stawianiem pieców (czym później trudnili się zdunowie). Ze względu na to, że z biegiem czasu kominki i piece stawały się podstawowym wyposażeniem domu, popyt na usługi garncarzy (zdunów) był coraz większy. W rezultacie liczba tych rzemieślników – oraz ich cechów – wzrosła. Niegdyś wiedza niezbędna do pracy garncarza przekazywana była z pokolenia na pokolenie. Obecnie garncarstwo często traktowane jest jako hobby.