Garbarstwo

Garbarstwo – rzemiosło (bądź dział przemysłu) polegające na wyprawianiu surowych skór zwierząt.

Garbarz zajmuje się przetwarzaniem surowych skór zwierzęcych, dzięki czemu uzyskuje się wykończone skóry o właściwościach użytkowych. Garbowanie to proces, którego celem jest przede wszystkim zabezpieczenie skóry surowej przed procesami gnilnymi. Wyprawianie odbywa się głównie przy użyciu różnych substancji garbujących zwanych garbnikami. Gotową wykończoną skórę można wykorzystać później do produkcji skórzanych wyrobów użytkowych (np. odzieży) i technicznych.

Już w neolicie wyprawiano surowe skóry upolowanych zwierząt. Wykorzystywano w tym celu przede wszystkim metodę polegającą na mechanicznym wgniataniu w skórę tłuszczu zwierzęcego, tranu bądź mieszanin innego rodzaju. Po takim zabiegu skóra stawała się miękka, częściowo wodoodporna oraz była zabezpieczona przed rozkładem. Tę metodę garbowania wykorzystywano przez tysiąclecia. Inna technika wyprawiania skóry, stosowana m.in. przez Indian, polegała na wędzeniu jej w dymie jałowca, dzięki czemu uzyskiwało się skórę twardą i mniej podatną na przemakanie. Znano również garbujące właściwości wyciągów z liści i kory niektórych drzew. Garbarstwo rozwinęło się w czasach starożytnych, a wysoki poziom osiągnęło w średniowieczu.

Pod koniec XVII wieku w Niemczech założono pierwsze manufaktury garbarskie, a pod koniec XVIII wieku we Francji zaczęto wykorzystywać stężone ekstrakty garbników roślinnych. Na przekształcenie się garbarstwa z rzemiosła w gałąź przemysłu największy wpływ miało odkrycie garbujących właściwości soli chromu. Nastąpiło to w 1858 roku, a metoda garbowania oparta na tej substancji wyparła dotychczas wykorzystywane techniki. Garbowanie chromowe jest obecnie jedną z powszechniej stosowanych metod przede wszystkim dlatego, że umożliwia znaczną oszczędność czasu i kosztów. W XIX wieku pojawiły się również maszyny garbarskie, które zastąpiły ręczną obróbkę skór. Kolejnym etapem w rozwoju przemysłu garbarskiego było opracowanie pierwszych garbników syntetycznych w 1912 roku.

Garbarstwo w Polsce ma długą, sięgającą czasów średniowiecznych, historię. Pierwsze cechy garbarzy powstały już w XIII wieku. Z kolei manufaktury garbarskie założono na gruncie polskim w wieku XVIII. Obecnie zawód garbarza zanika i coraz trudniej jest znaleźć specjalistów w tej dziedzinie. Współczesne garbarstwo mierzy się też z takimi problemami jak zanieczyszczenie środowiska. Z tego względu prowadzone są badania nad możliwością wykorzystania chemikaliów i garbników, które będą mniej szkodliwe dla otoczenia niż te używane obecnie.