Tkactwo

Tkactwo – rzemiosło (oraz dział przemysłu włókienniczego) polegające na wytwarzaniu tkanin.

Tkacz lub tkaczka zajmuje się ręcznym lub mechanicznym tworzeniem tkaniny, wykorzystując w tym celu krosno. Niektóre dawne poziome i pionowe warsztaty tkackie przetrwały do czasów obecnych i nadal są używane w różnych słabiej rozwiniętych regionach świata oraz w tkactwie artystycznym i ludowym.

Tkactwo stanowi jedną z najstarszych profesji uprawianych przez człowieka, a jego początki sięgają neolitu, w którym powstały pierwsze pionowe warsztaty tkackie. Najwcześniejszy, odkryty w trakcie badań archeologicznych, wyrób tkacki z tego okresu datuje się na ok. 7000 rok p.n.e. Z kolei w epoce brązu rozwinęło się tkactwo tabliczkowe i tkanie igłą.

Początkowo w tkactwie wykorzystywano jedynie włókna naturalne: roślinne – len, konopie, bawełnę, pokrzywy itp. oraz pochodzenia zwierzęcego – wełna owcza, kozia, wielbłądzia itd. Pierwsze lniane tkaniny odkryto w Egipcie, Peru i Szwajcarii, a bawełniane w Indiach. Następnie w Chinach opanowano również obróbkę jedwabiu.

W czasach starożytnych wzorzyste tkaniny powstawały we wschodniej Azji, Asyrii, Egipcie czy Grecji. W VI wieku w Konstantynopolu zostały założone pierwsze jedwabne manufaktury. Z czasów średniowiecznych pochodzą słynne gobeliny (tzw. arrasy) z Flandrii, ogólnie znane były też sukna flamandzkie. Tkactwo lnu na obszarze obecnej Polski istniało już w neolicie, a od XII wieku wytwarzano sukno w Gdańsku.

W XVIII wieku nastąpił kluczowy moment w rozwoju tkactwa i był on związany z powstawaniem urządzeń coraz bardziej zaawansowanych technicznie. W 1785 roku zostało wynalezione krosno mechaniczne, co wywołało falę niepokojów społecznych: robotnicy tracący swoje posady posuwali się nawet do niszczenia maszyn tkackich. Z kolei na przełomie XVIII i XIX wieku Joseph Marie Jacquard wymyślił mechanizm, który umożliwiał tkanie wielkoformatowych wzorów. W 1876 roku James Northrop wynalazł krosna tkackie automatyczne, co ponownie przyczyniło się do zmniejszenia liczby zatrudnionych – jeden tkacz mógł teraz obsługiwać aż od 30 do 120 krosien. Następnie powstawały coraz to nowsze urządzenia, które wpłynęły na dalszy rozwój tkactwa mechanicznego – wśród nich krosna tkackie bezczółenkowe, chwytakowe, pneumatyczne czy rapierowe.