Grawerstwo

Grawerstwo (rytownictwo) – rzemiosło wykorzystujące technikę grawerowania do wykonywania różnych wzorów (np. rysunków czy napisów) na twardej powierzchni (metal, szkło, kamień itp.).

Grawerstwo [z francuskiego graver, czyli rytować] polega na grawerowaniu, czyli technice rzemieślniczej, która, tradycyjnie wykorzystując twarde narzędzie, żłobi różnego rodzaju wzory (o różnej głębokości, przekroju i kształtach) głównie na powierzchniach metalowych, szklanych lub kamiennych. Metodą tą można wykonywać m.in. litery, cyfry, ozdobne wzory, napisy czy też rysunki. Powstały w ten sposób ornament może pozostać w kolorze podłoża albo zostać wypełniony tworzywem innej barwy. W ramach grawerstwa również rytuje się i wykańcza różnego rodzaju matryce oraz stemple.

Technika grawerowania stanowi jedną z najstarszych znanych metod ozdabiania wyrobów artystycznych wykonanych z metalu, kości, kamienia bądź szkła. Pojawiła się ona już w czasach starożytnych, o czym świadczą naczynia z Babilonii datowane na 2000 rok p.n.e. Z kolei zdobienie szklanych przedmiotów za pomocą techniki cięcia praktykowane było już w I wieku. W średniowieczu zaczęto również wykorzystywać metodę dekoracyjnego grawerowania w metalu. Kolejnym krokiem było wykonywanie klisz drukarskich i odbijanie rysunków na papierze, w efekcie czego rozwinął się druk. Na lata 1470-1530 przypada największy rozkwit grawerstwa artystycznego. Jednak jako odrębny zawód wykształciło się ono w wieku XVIII.

Ze względu na sposób powstawania rytu grawerstwo dzieli się na: ręczne, maszynowe, chemiczne i komputerowe. W tradycyjnej technice rytowania wykorzystuje się takie narzędzia jak rylce (różnie profilowane, ostre trzony ze stali osadzone w drewnianych uchwytach), frezy, pilniki oraz inne ostrza. Dzięki swojej twardości i ostrości umożliwiają one pracę na powierzchni wyrobów metalowych. Współcześnie występuje również grawerowanie maszynowe (wykorzystujące w tym celu kopiarki), chemiczne (trawiące powierzchnię wyrobu substancjami chemicznymi) oraz komputerowe (laserowe).

Dawniej grawerzy pracowali w takich miejscach jak drukarnie – przy ręcznej produkcji czcionek i znaków drukarskich, pieczątkarnie – przy produkcji stempli czy pieczątek oraz odznak i medali, czy mennice – przy produkcji matryc do druku banknotów, znaczków pocztowych itd. Działały również zakłady grawerskie o charakterze artystycznym, w których grawerowano przedmioty ozdobne, przedmioty kultu religijnego, broń czy biżuterię. Współcześnie zawód ten jest coraz rzadziej spotykany.